Η οροσειρά των Βαλκανίων αποτελεί ίσως ένα από τα σημαντικότερα σημεία της Βουλγαρικής ιστορίας. Τα όρη αυτά, συνολικού μήκους 557 χιλιόμετρα, αποτέλεσαν χώρο για κάποια από τα σπουδαιότερα ιστορικά γεγονότα του λαού των Βαλκανίων.
Η ιστορία του Buzludzha
Εκεί, ο βουλγαρικός στρατός το 1868 με αρχηγό τον Hadzhi Dimitâr και αριθμώντας μόλις 30 στρατιώτες, ηττήθηκε από σχεδόν 700 Οθωμανούς στρατιώτες, μια ήττα όμως που αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για την επανάσταση που οδήγησε στην απελευθέρωση της Βουλγαρίας 10 χρόνια αργότερα. Στην ίδια οροσειρά, έναν αιώνα αργότερα, οι παρτιζάνοι θα πολεμούσαν απέναντι στις δυνάμεις του φασισμού για τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Τελικά, σε εκείνο το μέρος ο φιλόσοφος Dimitâr Blagoev πραγματοποίησε συσκέψεις με σοσιαλιστές πολιτικούς, γεγονός που θα οδηγούσε στην ίδρυση του «Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος της Βουλγαρίας», το οποίο ύστερα θα μετονομαζόταν σε «Κομμουνιστικό Κόμμα Βουλγαρίας».
Τα γεγονότα αυτά, σε συνδυασμό με την επικράτηση του σοσιαλισμού στη χώρα, έδωσαν ιδιαίτερη σημασία στο συγκεκριμένο βουνό, με τα πρώτα μνημεία να αρχίζουν να κατασκευάζονται. Ήδη από τις 2 Ιουλίου 1961, τρία από τα τέσσερα έργα τέχνης είχαν αποκαλυφθεί. Αυτά αποτελούνταν από ένα άγαλμα του Hadzhi Dimitâr, μία χαραγμένη πλάκα που απεικόνιζε το συνέδριο ίδρυσης του κομμουνιστικού κόμματος και ένα μνημείο που ήταν αφιερωμένο στη μνήμη των παρτιζάνων που πολέμησαν στο Gabrov και το Sevlievo.
Ήταν το τέταρτο μνημείο όμως αυτό το οποίο θα ήταν και το πιο επιβλητικό από όλα. Η ιδέα πίσω από αυτό ήταν να υπάρχει ένα κόκκινο αστέρι, σύμβολο του σοσιαλισμού, το οποίο θα τοποθετούνταν στην κορυφή του βουνού Buzludzha. Ο διαγωνισμός που πραγματοποιήθηκε βρήκε νικητή τον πολλά υποσχόμενο αρχιτέκτονα Georgi Stoilov, όμως λόγω της ιδιομορφίας του συγκεκριμένου σημείου το έργο δεν πρόλαβε να ολοκληρωθεί μέχρι τα εγκαίνια των υπολοίπων.
Το αρχικό σχέδιο που κατατέθηκε δεν υιοθετήθηκε πότε. Αυτό περιλάμβανε έναν δακτύλιο τοποθετημένο πάνω σε έξι κολώνες. Δεδομένου όμως των ακραίων καιρικών συνθηκών τον χειμώνα (έως και -25 βαθμούς Κελσίου), η κυβέρνηση κάλεσε τον νεαρό αρχιτέκτονα να αναθεωρήσει τα πλάνα του, προκειμένου να περιέχουν εσωτερικό σύστημα θέρμανσης και να μπορούν να φιλοξενήσουν εκδηλώσεις με πολύ κόσμο.
Το τελικό σχέδιο περιλάμβανε ένα κεντρικό κτήριο σχήματος οβάλ, συνδεδεμένο με έναν πύργο ύψους 70 μέτρων. Στην κορυφή του πύργου υπάρχει ένα κόκκινο αστέρι από σκουρόχρωμο γυαλί, το οποίο είχε τη δυνατότητα φωτισμού. Ιστορίες αναφέρουν πως, όταν αυτό άναβε, τότε ήταν ορατό από τις γειτονικές Ρουμανία και Ελλάδα. Το κεντρικό κτίσμα θύμιζε αρκετά την μορφή ενός ιπτάμενου δίσκου, γι’ αυτό και χαρακτηρίστηκε από πολλούς ως «UFO». Το κτήριο ολοκληρώθηκε το 1977, τέσσερα χρόνια πριν την προγραμματισμένη ημερομηνία παράδοσης του. Για την ανέγερσή του εργάστηκαν συνολικά περίπου 6000 άνθρωποι και το συνολικό κόστος με σημερινή ισοτιμία κυμάνθηκε στα 35 εκατομμύρια δολάρια. Μάλιστα, λόγω της ιδιομορφίας του εδάφους χρησιμοποιήθηκε δυναμίτης ο οποίος μείωσε το υψόμετρο του βουνού κατά 9 (!) μέτρα.
Το εσωτερικό του Buzludzha
Το εσωτερικό του μνημείου ήταν εξίσου επιβλητικό με το εξωτερικό, με τους τοίχους να στολίζονται με μωσαϊκά που απεικόνιζαν την ιστορία του σοσιαλισμού στη χώρα. Αξιοσημείωτα είναι αυτά που απεικόνιζαν τους «ευεργέτες» του κομμουνισμού, Marx, Engels και Lenin, σε συνδυασμό με τους Βούλγαρους ομολόγους τους. Εικόνες που περιλαμβάνουν την ιστορία της εργατικής τάξης, ταξίδι στο διάστημα και πόλεμο είναι επίσης παρούσες.
Ίσως το πιο εμβληματικό κομμάτι όμως είναι το μωσαϊκό ενός σφυροδρέπανου στην οροφή του εσωτερικού, με την φράση «προλετάριοι όλων των κρατών, ενωθείτε», να το συνοδεύει.
Το Buzludzha μετά την πτώση του σοσιαλισμού
Η είσοδος στο κτίριο ήταν ελεύθερη προς όλους, καθώς αυτό είχε κατασκευαστεί με δημόσια χρήματα. Το Buzludzha monument λειτούργησε τόσο ως μουσείο, όσο και ως χώρος συνεδριάσεων για μία ολόκληρη δεκαετία. Σε αυτό το διάστημα, υπολογίζεται πως φιλοξένησε τουλάχιστον 2 εκατομμύρια Βούλγαρους πολίτες, από μαθητές μέχρι ηλικιωμένους.
Η μοίρα του κτίσματος όμως πήρε διαφορετική τροπή με την παρακμή του κομμουνιστικού καθεστώτος και τον εκδημοκρατισμό της χώρας. Το μνημείο εγκαταλείφτηκε και αφέθηκε θύμα των ακραίων καιρικών συνθηκών, του βανδαλισμού και του γκράφιτι. Τα γυάλινα παράθυρα έχουν σχεδόν όλα διαλυθεί, με το νερό και το χιόνι να διαβρώνουν σημαντικά το εσωτερικό και να ξεθωριάζουν τις τοιχογραφίες. Η οροφή άρχισε να καταρρέει, με τμήματα της να αποκόπτονται τελείως. Την θέση του εκπληκτικού σχεδιασμού ανέλαβαν οι σπασμένες σκάλες και τοίχοι.
Σήμερα, το Buzludzha Memorial House είναι «σκιά του παλιού του εαυτού». Σε αυτήν την ερειπωμένη κατάσταση όμως ξεκίνησε να ελκύει νέους επισκέπτες. Ταξιδιώτες από όλον τον κόσμο ξεκίνησαν να επισκέπτονται το μνημείο, λόγω της εξαιρετικής του τοποθεσίας, της ατμόσφαιρας που προσδίδει η σταδιακή του εξασθένηση και της σημαντικής πολιτικής του παρακαταθήκης. Εικόνες του Buzludzha monument έχουν ταξιδέψει σε όλον τον κόσμο, με το μνημείο να περιγράφεται από κορυφαία ειδησεογραφικά πρακτορεία ως “ένα από τα ομορφότερα μοντέρνα ερείπια”.
Το 2011, το κομμουνιστικό κόμμα της Βουλγαρίας κατέθεσε επίσημο αίτημα για να αναλάβει την ιδιοκτησία του μνημείου, μία διεκδίκηση η οποία αρχικά απέφερε καρπούς. Παρά ταύτα, το κόμμα έχασε όλα τα δικαιώματα του για το κτίριο το 2017. Έκτοτε, το Buzludzha ανήκει στο κράτος, όμως ποτέ δεν αναγνωρίστηκε επίσημα ως στοιχείο πολιτιστικής κληρονομιάς, κυρίως λόγω του αμφιλεγόμενου ιστορικού του παρελθόντος.
Τα τελευταία χρόνια ξεκίνησε μία προσπάθεια για την αναστήλωση και επαναλειτουργία του χώρου ως μουσείο. Το Buzludzha monument συμπεριλήφθηκε στη λίστα των ιστορικών έργων τα οποία απαιτούν άμεση συντήρηση, όμως το έργο «πάγωσε» λόγω των υπέρογκων οικονομικών απαιτήσεων. Πρόσφατα, η βουλγάρικη πολιτεία έλαβε επιχορήγηση της τάξεως των 185.000 δολαρίων από ένα αμερικανικό ίδρυμα για το συγκεκριμένο έργο, γεγονός που οδήγησε στην άμεση εκκίνηση των ελέγχων για τις βελτιώσεις που απαιτεί το κτήριο.
Η πρόσβαση στο Buzludzha
Η είσοδος επισκεπτών στο εσωτερικό του Buzluzdha monument απαγορεύτηκε τo 2017 λόγω φόβου για κλοπές και πιθανούς τραυματισμούς. Αυτό δεν εμπόδισε τους πιο περιπετειώδεις ταξιδιώτες να βρουν τρόπους να εισέλθουν στο χώρο, με πολλά βίντεο να κάνουν το γύρο του διαδικτύου. Το 2019 όλες οι πιθανοί είσοδοι σφραγίστηκαν, ενώ ένας φύλακας τοποθετήθηκε για να αποτρέψει την πιθανή είσοδο ανθρώπων. Ακόμα και τώρα όμως, υπάρχουν ταξιδιώτες οι οποίοι έχουν καταφέρει να «τρυπώσουν» στο εσωτερικό.
Παρά την απαγόρευση εισόδου στο εσωτερικό, το υπουργείο τουρισμού της Βουλγαρίας παροτρύνει τους τουρίστες να προσέλθουν στο χώρο προκειμένου να θαυμάσουν την εκπληκτική εξωτερική κατασκευή. Αναμφίβολα, αποτελεί ίσως ένα από τα σπουδαιότερα αξιοθέατα που μπορεί να δει κανείς στη Βουλγαρία. Μάλιστα, είναι προσβάσιμο από πολλές μεγάλες πόλεις της Βουλγαρίας.
Μπορεί η δημοτική συγκοινωνία να μην οδηγεί κατευθείαν στο μνημείο, αλλά υπάρχουν πολυάριθμοι τρόποι να επισκεφτεί κανείς το Buzludzha monument. Ο απλούστερος και συντομότερος από τους οποίους είναι να νοικιάσει κάποιος αυτοκίνητο. Ενδεικτικά, η διαδρομή από τη Σόφια έχει διάρκεια περίπου τρεις με τέσσερις ώρες. Παράλληλα, υπάρχουν αρκετοί tour operators, οι οποίοι μπορούν να πραγματοποιήσουν εκδρομές από διάφορα σημεία της χώρας. Η αναλυτική λίστα αυτών βρίσκεται στην ιστοσελίδα του μνημείου. Για όσους όμως θέλουν να ζήσουν μια πιο περιπετειώδη εμπειρία υπάρχει δυνατότητα πεζοπορίας από τις γειτονικές κωμοπόλεις Shipka ή Kazanlâk. Η διαδρομή αυτή είναι περίπου 20 χιλιόμετρα και διαρκεί περίπου 3 ώρες. Η πλειοψηφία των ταξιδιωτών που δοκίμασε την πεζοπορία την περιγράφει ως μοναδική εμπειρία.
Το Buzludzha monument αποτελεί ίσως ένα από τα σημαντικότερα αρχιτεκτονικά επιτεύγματα του 20ού αιώνα. Αυτό, σε συνδυασμό με το ιστορικό του παρελθόν και τη «μαγεία» η οποία χαρακτηρίζει τους εγκαταλειμμένους χώρους, το καθιστούν ως έναν «must-go» προορισμό για ταξιδιώτες οι οποίοι αναζητούν μία εναλλακτική και αντισυμβατική περιπέτεια. Μένει να δούμε τι μέλλει γενέσθαι σχετικά με την συντήρηση και την αναστήλωση του Βουλγαρικού «UFO». Το μόνο σίγουρο είναι ότι αυτό το στοιχείο παγκόσμιας κληρονομιάς αξίζει να διατηρηθεί προκειμένου να μπορούν να το θαυμάζουν οι μελλοντικές γενιές.
Από τον Νικόλα Ραχιώτη
Διαβάστε επίσης:
